انواع زوال عقل و عوامل ایجاد کننده آن
زوال عقل بیماری ای است که بیش از 50 شرایط مختلف می تواند باعث بروز آن و در نتیجه از دست دادن حافظه شود و تنها درصد کمی از آن برگشت پذیر است. دو نمونه متداول از مواردی که باعث بروز علائمی مانند بیماری زوال عقل می شود، شامل کمبود ویتامین B12 و کم کاری تیروئید است.
به همین جهت تشخیص درست بیماری و عامل ایجاد کننده آن برای اینکه بدانید چه گزینه هایی پیش رو دارید بسیار مهم است. زیرا با درمان به موقع تا حد زیادی علائم فراموشی فروکش می کند.
در این مقاله در بانک پزشکی ایرانمدبانک به بررسی انواع بیماری هایی که منجر به زوال عقل می شود، خواهیم پرداخت.
تمایز بین انواع از دست دادن حافظه
برای پزشکان و خانواده هایی که قصد دارند تشخیص خود را مشخص کنند، یکی از عوامل اصلی پیچیده، وجود انواع زیادی از انواع زوال عقلی در سالمندان است که بنا به دلایل گوناگون ممکن است رخ دهد. بیش از 50 مورد مختلف وجود دارد که بیماری آلزایمر شایعترین نوع آن است.
در برخی از انواع زوال عقل، در صورتی که درمان پیش از آسیب دائمی مغز شروع شود می توان عملکرد ذهنی را بهبود بخشید. به همین دلیل مهم است که در صورت بروز علائم هر چه سریعتر به پزشک متخصص مراجعه نمود.
زوال عقل برگشت پذیر
تشخیص زوال عقل برگشت پذیر اغلب آسان تر از زوال عقل برگشت ناپذیر است زیرا معمولاً این موارد با سایر علائم واضح همراه هستند. با این حال، گاهی ممکن است تنها علامت از دست دادن حافظه باشد.
عواملی که باعث بروز زوال عقل برگشت پذیر می شوند شامل:
هذیان
هذیان باعث تغییراتی در عملکرد ذهنی می شود که می تواند شباهت زیادی به زوال عقل داشته باشد، اما دو تفاوت مهم وجود دارد:
- سرعت شروع تغییرات ذهنی در هذیان بسیار بالا بوده و اغلب طی چند ساعت یا چند روز ایجاد می شود. در مقابل، زوال عقل برگشت ناپذیر طی ماه ها یا سال ها تکامل پیدا می کند.
- سطح هوشیاری در هذیان بین خواب آلودگی و هوشیاری در نوسان است. در حالی که زوال عقلی بر سطح هوشیاری تاثیر نمی گذارد.
افسردگی
افراد گاهی اوقات هنگام افسردگی علائمی شبیه به زوال عقل یا فراموشی، بی نظمی، کم توجهی و پاسخ های کند را نشان می دهند. این به اصطلاح پسودودنسی می تواند به عنوان افسردگی که اغلب همراه با بیماری آلزایمر است، ظاهر شود ، اما تفاوت های ظریف وجود دارد.
- در افراد مسن که به افسردگی مبتلا هستند، علائم آن قبل از هرگونه افت ذهنی شروع می شود. به طور معمول، فرد از کاهش حافظه یا عدم تمرکز شکایت دارد، به نظر ناراحت یا نگران می رسد و با لحنی صاف صحبت می کند.
- در افسردگی مربوط به آلزایمر، کاهش شناخت ذهنی در درجه اول قرار دارد و فرد معمولاً سعی می کند مشکلات حافظه را پنهان کند نه اینکه توجه خود را به آنها جلب کند.
برای اطلاعات بیشتر در خصوص افسردگی در افراد مسن به مقاله افسردگی سالمندان مراجعه کنید.
کمبود ویتامین B12
در افراد مسن، اولین علائم کم خونی مخرب اغلب گیجی، کندی، تحریک پذیری، عدم شناخت ذهنی و بی علاقگی است. علائم دیگر کم خونی مخرب شامل موارد زیر است:
- پوست مایل به زرد
- خستگی
- تنگی نفس
- سردرد
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا
- مشکل در حفظ تعادل
معمولاً کمبود B12 که زمینه ساز کم خونی مخرب است، به دلیل کمبود B12 در رژیم غذایی ایجاد نمی شود. به این دلیل که این ویتامین در تخم مرغ، محصولات لبنی، گوشت، ماهی و مرغ فراوان است و به طور موثری در کبد ذخیره می شود.
در عوض، کمبود B12 معمولاً به این دلیل رخ می دهد که فرد نمی تواند ویتامین موجود در غذا را جذب کند. خوشبختانه، تزریق B12 ، اگر زود شروع شود، می تواند کمبود این ماده و علائم کم خونی مخرب را که تا حدی شبیه به زوال عقل است، جبران کند.
زوال عقل هیدروسفالی
هیدروسفالی (آب روی مغز) به جمع شدن بیش از حد مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز می گویند. این مایع توسط بطن ها (حفره های مرکز مغز) ترشح شده، در اطراف نخاع گردش می کند و توسط وریدهای سطح خارجی مغز جذب می شود.
هیدروسفالی مادرزادی معمولاً اندکی پس از تولد تشخیص داده می شود، اما هیدروسفالی با فشار طبیعی در تعداد کمی از افراد مسن رخ می دهد. این وضعیت می تواند در اثر ضربه به سر، خونریزی مغزی یا مننژیت (التهاب غشای پوشاننده مغز) ایجاد شود. اما در بیشتر موارد خود به خود و بدون بیماری قبلی رخ می دهد.
این بیماری نیز به دلیل علائمی که در فرد سالمند ایجاد می کند تا حد زیادی شبیه به زوال عقلی است. اما با درمان سریع و به موقع قابل جلوگیری کردن خواهد بود.
هماتوم ساب دورال
هماتوم لخته های خونی است که در اثر کبودی ایجاد می شود. هنگامی که این لخته خون بین سطح مغز و غشای نازکی که آن را پوشانده ایجاد شود، می تواند علائمی مانند بیماری آلزایمر از خود نشان دهد. این بیماری همچنین می تواند تهدید کننده زندگی فرد بوده و باعث کما یا مرگ شود.
بیشتر هماتوم های ساب دورال در اثر ضربه شدید سر در تصادفات اتومبیل ایجاد می شود. اما افراد مسن گاهی اوقات پس از آسیب دیدگی بسیار جزئی در سر، دچار هماتوم ساب دورال می شوند. با خروج خون در فضای بسته، هماتوم بزرگ می شود و شروع به تداخل در عملکرد مغز می کند.
از بین بردن لخته ظرف چند هفته پس از آسیب ممکن است عملکرد ذهنی را بازگرداند. با این حال، علائم اغلب به قدری آهسته تکامل می یابند که تشخیص آن ماه ها به تاخیر می افتد.
بیماری تیروئید
تولید بیش از حد هورمون های تیروئید (پرکاری تیروئید) معمولاً به علت بیماری گریوز ایجاد می شود، در حالی که تولید کم هورمون ها (کم کاری تیروئید) معمولاً از تیروئیدیت هاشیموتو بروز می کند. هر دو اختلال می توانند علائمی مانند زوال عقل ایجاد کنند.
برای تشخیص پرکاری تیروئید، پزشکان از یک آزمایش خون ساده استفاده می کنند که سطح هورمون های تیروئید را اندازه گیری می کند. از بین بردن تیروئید با جراحی یا از بین بردن آن با ید رادیواکتیو معمولاً مشکلات شناخت ذهنی را اصلاح می کند.
کم کاری تیروئید با اندازه گیری سطح هورمون تحریک کننده تیروئید در خون تشخیص داده می شود. پزشکان معمولاً جایگزین هورمون تیروئید را توصیه می کنند، اما این درمان همیشه زوال عقل را برگشت پذیر نمی کند.
انواع زیادی از انواع زوال عقلی در سالمندان وجود دارد که بنا به دلایل گوناگون ممکن است رخ دهد. در این بین برخی از آن ها باعث بروز زوال عقل موقت و برگشت پذیر می شوند که شامل: هذیان، افسردگی، کمبود ویتامین B12، هیدروسفالی، هماتوم ساب دورال و بیماری تیروئید است.
زوال عقل برگشت ناپذیر
اگرچه عوامل زیادی در بروز زوال عقل برگشت ناپذیر وجود دارد، اما موارد زیر از شایع ترین آنها است. در بعضی موارد، درمان سریع می تواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند، اما عملکرد شناختی از دست رفته را نمی توان بازیابی کرد.
بیماری آلزایمر
آلزایمر در کالبد شکافی با دیدن پلاک های چسبنده بتا آمیلوئید در خارج از سلول های مغزی (سلول های عصبی) و گره های رشته ای درون سلول های عصبی از سایر زوال عقل ها متمایز می شود. اگرچه چنین ضایعاتی ممکن است در هر مغز پیری وجود داشته باشد، اما در افراد مبتلا به آلزایمر این ضایعات بیشتر بوده و در مناطقی از مغز که درگیر یادگیری و حافظه هستند تجمع می یابد.
علامت بارز آلزایمر مشکل در به یاد آوردن اطلاعات جدید است. با پیشرفت آلزایمر، موارد زیر ممکن است رخ دهد:
- از دست دادن حافظه که ممکن است آنقدر شدید باشد که زندگی روزمره را مختل کند. به عنوان مثال، ممکن است فرد در محله ای که قبلاً با آن آشنا بود گم شود. زوال شناخت ذهنی همچنین ممکن است فرد مسن را در تصمیم گیری، حل مشکلات یا قضاوت ها دچار مشکل سازد.
- تغییر روحیه یا شخصیت، فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است تغییرات قابل توجهی در خلق و خو و شخصیت مانند تحریک پذیری، خصومت یا بی انگیزگی از خود نشان دهد. آلزایمر به شدت ناتوان کننده است و مرگ معمولاً طی سه تا نه سال پس از تشخیص رخ می دهد. پنج دارو برای درمان آلزایمر تایید شده است اما این داروها تنها علائم را کمی کاهش می دهد.
زوال عقل عروقی
برخی از مشکلات شناخت ذهنی از جریان ناکافی خون در قسمت هایی از مغز ناشی می شود. کاهش جریان خون اغلب در نتیجه تصلب شرایین (تجمع رسوبات چربی در دیواره های شریان) در رگ های خونی مغز به وجود می آید.
این وقایع که در واقع سکته های کوچکی هستند اغلب مورد توجه قرار نمی گیرند، زیرا هر یک فقط به قسمت کوچکی از مغز آسیب میرساند و باعث اختلال طولانی مدت نمی شود. اما آسیب تجمعی می تواند سرانجام به مناطق وسیعی از بافت مغزی مرده منجر شود و علائمی مانند گیجی، اختلال در تفکر، اختلال گفتار و فلجی را ایجاد کند.
افراد مبتلا به زوال عقل عروقی معمولاً دارای یک یا چند عامل خطر هستند که شامل موارد زیر است:
علامت کلاسیک زوال عقل عروقی یک تغییر ذهنی ناگهانی است که گاهی اوقات با فلج یا اختلال گفتار همراه است. زوال ذهنی به صورت الگویی “پله ای” پیش می رود. فرد سالمند دچار افت ناگهانی شناخت ذهنی می شود و سپس سکته های جدید باعث افت ناگهانی دیگری در وی می شوند.
زوال عقل برگشت ناپذیر از جمله مواردی است که بهبود در عملکرد مغز صورت نمی گیرد و تنها با برخی از درمان ها می توان روند پیشرفت آن را کندتر کرد. در این بین بیماری هایی که باعث بروز این نوع زوال عقل می شوند شامل: آلزایمر، زوال عقل عروقی، پارکینسون، هانگتینتون و زوال عقل ناشی از عفونت است.
بیماری پارکینسون
این بیماری یک اختلال حرکتی است که در نتیجه کمبود دوپامین، یک انتقال دهنده عصبی که در هماهنگی فعالیت عضلات و همچنین عملکرد حافظه نقش دارد، رخ می دهد.
علائم مشخصه آن شامل لرزش، سفت و سخت شدن اندام ها و توقف حرکت است. مشکلات خفیف شناخت ذهنی و از دست دادن حافظه در اوایل بیماری شایع است و زوال عقل در 30 تا 80 درصد بیماران پارکینسون در مراحل آخر رخ می دهد.
در برخی از افراد مبتلا به پارکینسون، زوال عقل هم دیده می شود، زیرا آنها به بیماری آلزایمر نیز مبتلا هستند. داروهایی که انتقال دوپامین را افزایش می دهند، مانند لوودوپا به کنترل علائم جسمی پارکینسون کمک می کنند اما عملکرد ذهنی را بهبود نمی بخشند.
بیماری هانتینگتون
بیماری هانتینگتون نوعی اختلال ارثی نادر است که به ژن غیرطبیعی کروموزوم 4 مرتبط است و علائم آن شامل حرکات غیر ارادی و زوال عقل است و اغلب از سنین 20 تا 40 سالگی شروع می شود.
اختلالات ذهنی ممکن است قبل یا بعد از بروز مشکلات جسمی رخ دهد و افراد معمولاً به دلیل تحریک پذیری، پرخاشگری و رفتار نامنظم نیاز به مراقبت دارند. داروها می توانند اختلالات حرکتی و خلقی را کنترل کنند، اما پیشرفت بیماری را متوقف نمی کنند.
زوال عقل عفونی
تقریباً هر عامل عفونی که به سیستم عصبی مرکزی حمله کند می تواند باعث زوال عقل شود. در این بین می توان به چند مورد اشاره کرد:
Creutzfeldt-Jakob
این یک زوال عقل نادر و بسیار پیشرونده است که توسط نوعی عامل عفونی به نام پریون ایجاد می شود. علائم اولیه خستگی و تغییر ظریف رفتار است. به طور معمول، این بیماری به مشکلات حرکتی، تشنج، کما و در طی یک سال به مرگ منجر می شود.
زوال عقل ایدز
این شکل از زوال عقل در افراد مبتلا به ایدز رخ می دهد. زوال عقل ممکن است به سرعت، گاهی در عرض چند هفته ایجاد شود و شامل فراموشی، از دست دادن حافظه ، کم توجهی و مشکلات فکری باشد.
نوروسیفیلیس
قبل از معرفی پنی سیلین، حداکثر 30٪ از بیماران دارای زوال عقل به نوروسفلیس مبتلا بودند. این اختلال که حدود 15 سال پس از عفونت سفلیس ایجاد شد، امروزه بسیار نادر است، زیرا سفلیس به طور معمول قبل از رسیدن به آن نقطه درمان می شود.
به این ترتیب با انواع زوال عقل و عوامل ایجاد کننده آن در سالمندان آشنا شدیم. همانطور که بیان شد برخی از آن ها قابل بازگشت است به شرط آنکه به موقع تشخیص داده و درمان شود. بنابراین، اگر فرد سالمندی از نزدیکان شما هر یک از نشانه های گفته شده را از خود بروز داد، بهتر است هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
منبع
https://www.helpguide.org/harvard/
whats-causing-your-memory-loss.htm
نظرتان را بنویسید