زخم پای دیابتی چیست؟
متاسفانه بیماری دیابت عامل اصلی قطع عضو بدون آسیب در اندام تحتانی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران است. تقریبا بین 14 تا 24 درصد از بیماران دیابتی به زخم پای دیابتی مبتلا می شوند که در 85% موارد منجر به قطع عضو آسیب دیده خواهد شد.
زخم پای دیابتی معمولا در کف پا ایجاد می شود. از میان افرادی که به این زخم مبتلا هستند، 6 % به دلیل عفونت یا سایر عوارض مجبور به بستری در بیمارستان می شوند. با این وجود باید گفت که تحقیقات نشان داده اند می توان از بروز این زخم جلوگیری کرد.
علت بروز زخم پای دیابتی
باید گفت هر کسی که مبتلا به بیماری دیابت است می تواند دچار زخم پای دیابتی شود، اما بروز آن در افراد مسن بیشتر است. حتی افرادی که انسولین مصرف می کنند در معرض خطر ابتلا به زخم پا هستند. اضافه وزن و استفاده از الکل و دخانیات نیز در پیشرفت این زخم نقش دارند.
زخم پای دیابتی به دلیل ترکیبی از عوامل مانند عدم حس در پا، گردش خون ضعیف، ناهنجاری های پا، وجود اصطکاک یا فشار، تروما و همچنین مدت زمان ابتلا به دیابت ایجاد می شود. بیمارانی که سال ها به بیماری دیابت مبتلا هستند می توانند به علت آسیب عصبی ناشی از بالا رفتن سطح قند خون با گذشت زمان، دچار نوروپاتی، کمبود یا عدم توانایی حس درد در پا شوند.
یکی از دلایلی که بسیاری از بیماران دیر متوجه زخم پای دیابتی خود می شوند این است که آسیب عصبی اغلب بدون درد رخ می دهد و حتی افراد از این مشکل خود آگاه هم نیستند. از طرفی بیماری های عروقی نیز وضعیت زخم پا را پیچیده می کند و توانایی بدن در بهبودی را کاهش و خطر عفونت را افزایش می دهد.
علائم زخم پای دیابتی
از آنجا که بسیاری از افرادی که دچار زخم پای دیابتی هستند، توانایی احساس درد را از دست داده اند، بنابراین درد نمی تواند یک علامت شایع در این مورد باشد. بسیاری از مواقع، قرمزی و تورم نیز ممکن است همراه با این زخم باشد و در موارد پیشرفته تر بیمار بوی ناشی از عفونت را می تواند از محل زخم حس کند.
زمان مراجعه به پزشک جراح
پس از بروز زخم پای دیابتی، فوراً به پزشک متخصص مراجعه کنید. چرا که برای کاهش خطر ابتلا به عفونت و قطع عضو، بهبود عملکرد و کیفیت زندگی و همچنین کاهش هزینه های مراقبت های بهداشتی باید زخم های پا در بیماران مبتلا به دیابت درمان شود.
تشخیص و درمان
هدف اصلی در درمان زخم پای دیابتی به دست آوردن بهبود سریع است. چرا که هر چه زخم سریع تر بهبود یابد، احتمال عفونت کمتر خواهد شد. چندین عامل اصلی در درمان مناسب زخم پای دیابتی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- پیشگیری از عفونت
- برداشتن فشار از روی ناحیه آسیب دیده
- از بین بردن پوست و بافت مرده
- استفاده از دارو یا پانسمان برای زخم
- مدیریت قند خون و سایر مشکلات سلامتی
همه زخم ها آلوده نیستند. با این وجود، اگر پزشک شما عفونت را تشخیص دهد، یک برنامه درمانی از آنتی بیوتیک، مراقبت از زخم و احتمالاً بستری شدن در بیمارستان برای شما در نظر خواهد گرفت.
برای جلوگیری از آلوده شدن زخم پای دیابتی موارد زیر حائز اهمیت است:
- سطح گلوکز خون باید تحت کنترل شدید باشد.
- محل زخم باید تمیز نگه داشته شده و به طور مداوم بانداژ آن عوض شود.
- از راه رفتن پابرهنه باید خودداری شود.
برای بهبودی مطلوب زخم ها، به ویژه آنهایی که در کف پا قرار دارند، می بایست فشار روی زخم وارد نشود. به همین جهت ممکن است از شما خواسته شود تا از کفش مخصوص استفاده کنید یا با استفاده از صندلی چرخدار یا عصا راه بروید. این موارد باعث کاهش فشار و سوزش در ناحیه زخم شده و روند بهبودی را تسریع می کند.
مراقبت از زخم پای دیابتی
علم مراقبت از زخم پای دیابتی طی ده سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است. به عنوان مثال، در گذشته تصور بر این بود که اگر زخم های دیابتی در معرض هوا قرار بگیرند سریعتر بهبود پیدا می کنند. اما امروزه می دانیم که این کار مضر است.
پزشکان و متخصصان بیان می کنند که اگر زخم پای دیابتی تحت پوشش باشند و مرطوب نگه داشته شوند، روند بهبود آن ها سریع تر خواهد بود و خطر عفونت کمتری دارند. استفاده از بتادین، پراکسید هیدروژن و خیساندن نیز توصیه نمی شود، زیرا این روش ها می تواند منجر به عوارض بعدی شود.
مدیریت مناسب زخم های دیابتی شامل استفاده از پانسمان ها و داروهای موضعی است. امروزه انواع پانسمان و داروهای موضعی وجود دارد که نشان می دهد در بهبود زخم موثر هستند.
برای بهبودی زخم پای دیابتی، باید گردش خون کافی در ناحیه آسیب دیده وجود داشته باشد. پزشک متخصص قلب و عروق می تواند با آزمایشات غیر تهاجمی میزان گردش خون را تعیین کند. همچنین پزشک متخصص قلب و عروق می تواند با استفاده از یک ابزار ساده و بدون درد به نام مونوفیلامنت، پا را برای میزان نوروپاتی آزمایش کند.
کنترل دقیق قند خون در هنگام درمان زخم های دیابتی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. افزایش قند خون می تواند توانایی بدن در مقابله با عفونت احتمالی را کاهش داده و روند بهبودی را کند تر کند. به همین جهت همکاری نزدیک با پزشک متخصص غدد برای کنترل قند خون باعث بهبودی بهتر در این زخم ها خواهد شد و خطر عوارض جانبی را کاهش می دهد.
گزینه جراحی
اکثر زخم های دیابتی غیر آلوده بدون جراحی درمان می شوند. با این وجود، اگر با روش های بیان شده بهبودی حاصل نشود، ممکن است گزینه جراحی مطرح گردد. نمونه هایی از مراقبت های جراحی برای از بین بردن فشار روی ناحیه آسیب دیده شامل تراشیدن یا برداشتن استخوان ها و اصلاح برخی ناهنجاری ها مانند “برجستگی استخوانی” است.
زمان بهبود زخم پای دیابتی به عوامل گوناگونی بستگی دارد. از جمله اندازه و محل قرارگیری زخم، فشار روی زخم به دلیل راه رفتن یا ایستادن، تورم، گردش خون، سطح قند خون، مراقبت از زخم و آنچه در زخم اعمال می شود. به همین جهت این بازه زمانی می تواند بین چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
جلوگیری از بروز زخم پای دیابتی
در وهله اول بهترین راه برای درمان زخم پای دیابتی جلوگیری از پیشرفت آن است. بهترین راه برای جلوگیری از بروز این نوع زخم ها مراجعه مرتب به پزشک معالج و متخصص قلب و عروق است که می تواند تشخیص دهد آیا شما در معرض خطر ابتلا به زخم پای دیابتی قرار دارید یا خیر.
همانطور که بیان شد عواملی مانند گردش خون ضعیف، ناهنجاری پا، کفش نامناسب، قند خون کنترل نشده و سابقه زخم پای قبلی می تواند شما را در معرض ابتلای دوباره به زخم های دیابتی قرار دهد. به همین جهت باید به طور مرتب تمام این موارد توسط پزشک بررسی شود.
علاوه بر این، کاهش عوامل خطر اضافی مانند استعمال سیگار، نوشیدن الکل و کلسترول بالا نیز در پیشگیری و درمان زخم پای دیابتی اهمیت دارد. پوشیدن کفش و جوراب مناسب نیز باعث کاهش خطرات خواهد شد. پزشک متخصص قلب و عروق شما می تواند در انتخاب کفش مناسب شما را راهنمایی کند.
همچنین یادگیری چگونگی چک کردن پا بسیار مهم است تا بتوانید در اسرع وقت یک مشکل بالقوه را پیدا کنید. هر روز پای خود را به منظور وجود هر نوع بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و هر علامتی از ناهنجاری بررسی کنید.
هر بار که به یک مرکز بهداشتی و درمانی مراجعه می کنید، از آنها بخواهید تا پای شما را جهت وجود هر نوع زخمی احتمالی معاینه کنند. در صورت بروز هر مشکلی در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. مهم نیست که این مشکل از دید شما چقدر ساده به نظر بیاید.
به این ترتیب باید گفت که زخم پای دیابتی می تواند بسیار مشکل ساز باشد و به راحتی در افراد مبتلا به بیماری دیابت بروز پیدا کند. اما باید گفت که با رعایت چند نکته ساده می توان از ایجاد شدن این نوع زخم جلوگیری کرد.
در واقع، در وهله اول خود فرد مبتلا به بیماری دیابت می بایست موارد زیادی را رعایت کند تا به زخم پای دیابتی دچار نشود و در صورت بروز هرگونه مشکل سریعا به پزشک مراجعه کند تا در سریع ترین حالت ممکن به زخم رسیدگی شده و هر چه سریعتر بهبود یابد.
منبع
نظرتان را بنویسید